کمردرد بارداری چگونه رخ میدهد؟ آیا می‌دانید!
کمردرد بارداری از جمله مشکلاتی است که در اغلب خانم‌های باردار دیده می‌شود. حدود 60 تا 70 درصد از خانم‌ها در این دوران نوعی کمردرد را تجربه می‌کنند. البته در اکثر مواقع این دردها سبک و کم هستند، امّا ممکن است در یک سوّم موارد نیز درد شدیدی وجود داشته باشد. این دردها عموماً ناشی از فتق دیسک و یا سایر پاتولوژی‌های جدی ستون فقرات نبوده و علّت‌های مکانیکال، هورمونال و … دارند.
قرار داشتن در دوران بارداری باعث می‌شود تا نتوان از درمان‌های دارویی یا شیمیایی و خوراکی استفاده کرد. بنابراین این افراد ناچار هستند دردها را بگونه‌ای تحمل کنند. امّا شاید بتوان به کمک روش‌های فیزیوتراپی که توأم با انجام ورزش‌های خاص و با آموزش پوسچرهای مناسب است، به این افراد کمک کرد. اگر در این باره نیاز به کمک داشتید، می‌توانید با کلینیک تخصصی فیزیوتراپی باتیس تماس بگیرید. لازم به ذکر است که در این کلینیک به شکل تخصصی و اختصاصی بر روی انواع کمردرد و دردهای ستون فقرات کار می‌شود.
ساختار ستون فقرات کمری
برای فهم بهتر این موضوع بایستی کمی اطلاعات آناتومیک از فقرات کمری داشته باشیم. (برای اطلاعات بیشتر در این مورد به این بخش مراجعه کنید). ستون فقرات کمری از 5 مهرۀ نسبتاً شبیه تشکیل شده است که از بالا به پایین شماره گذاری می‌شوند. مابین دومهرۀ مجار یک دیسک بین مهره‌ای وجود دارد. ساختار مهره‌های این بخش از ستون فقرات طوری طراحی شده‌اند که در برابر انتقال نیروهای فشاری بالا تحمل داشته باشند. مهره‌های کمری و دیسک‌های بین آنها حالتی گوه‌ای شکل دارند. پس این باعث انحنای طبیعی کمر با تحدب به سمت جلو شده که آن را لودروز کمری می‌گویند. بنابراین وجود مقداری از لوردوز یا گودی کمر طبیعی است و ریشه در ساختار مهره‌ها کمری دارد.
در پشت هر کدام از مهره‌ها تعدادی زوائد از جمله زوائد عرضی و خاری وجود دارند که محل اتصال لیگامان‌ها و عضلات هستند. علاوه بر آن هر مهره تعدادی فاست دارد که محلی برای مفصل شدن با مهره‌های مجاور است. اصطلاحاً به این مفاصل هم مفاصل فاست گفته می‌شود. چینش مهره‌ها به گونه‌ای است که در پشت تنه مهره و جلوی مفاصل فاست فضایی (سوراخی) ایجاد می‌شود. این سوراخ‌ها محل عبور و یا به بیان بهتر محل خروج ریشه‌های عصبی از کانال نخاعی هستند.
به عنوان آخرین نکته آناتومی در این بخش باید بدانیم که آخرین مهرۀ کمری (L5) با اولین مهرۀ خاجی (S1) اتصال دارد. از طرفی مهره‌های خاجی (که در مجموع به آنها ساکروم گفته می‌شود.) از طریق مفصل ساکروایلیاک به استخوان‌های بی‌نام (Innominate) متصل شده و لگن را می‌سازند. در واقع نیروی وزن از کمر به ساکروم منتقل شده و با گذشتن از مفصل ساکروایلیاک به سمت پاها می‌رود. بنابراین کمر و لگن ارتباطات بسیار نزدیکی با هم داشته و اختلال در هر کدام به راحتی می‌تواند بر روی دیگری تأثیرات منفی داشته باشد.
علت‌شناسی
علّت کمردرد بارداری را می‌توان ناشی از ترکیب مشکلات مکانیکال، هورمونی، گردش خون و همچنین فاکتورهای روانی – اجتماعی دانست.
علل مکانیکال
چندین مکانیسم آسیب از دید مکانیکی در دوران بارداری وجود دارند که می‌توانند باعث کمردرد بارداری شوند. در طول دورۀ بارداری تغییراتی در مفاصل فاست، عضلات و لیگامان‌ها اتفاق می‌افتند. این تغییرات عموماً ناشی از افزایش ترشح هورمون ریلکسین (Relaxin) است. البته که می‌تواند منجر به شلی لیگامانی و در نتیجه تأثیر بر روی ثبات ستون فقرات و در نهایت کمردرد بارداری شود.
اضافه شدن جنین و بزرگ شدن رحم تغییراتی در بارگذاری و مکانیک بدن ایجاد می‌کند. این موضوع مرکز ثقل بدن را به سمت جلو جابجا کرده و استرس وارده بر فقرات کمری را افزایش میدهد. این فرایند می‌تواند منجر به افزایش گودی کمر (لوردوز) شود. چنین حالتی انحنای طبیعی ستون فقرات را بهم زده و فشارهای وارده بر روی کمر را افزایش خواهد داد. این حالت همچنین فشارهای اضافه‌ای را به دیسک‌های بین مهره‌ای آورده و از این طریق نیز ممکن است منجر به افزایش کمردرد بارداری گردد.
از دیگر مواردی که ممکن است در تغییرات مکانیکال ایجاد شده دخیل باشد، اضافه وزن ایجاد شده در دوران حاملگی است. به طور متوسط حدود 11 تا 15 کیلوگرم به وزن مادر در این دوران اضافه می‌شود. این بار اضافه شده مقدار فشاری را که بر روی مفاصل اعمال می‌شوند، افزایش میدهد. بعلاوه مرکز ثقل به جلو جابجا شده و موجب تیلت یا چرخش قدامی لگن می‌شود. با جابجایی روبه جلوی مرکز ثقل بدن، فرد بالاتنه خود را جهت حفظ تعادل به عقب داده و این حرکت منجر به افزایش انحنای کمر می‌شود. این به نوبه خود فشارهای اضافه‌ای را به مفاصل، لیگامان‌ها و دیسک‌های بین مهره‌ای اعمال کرده و منجر به افزایش التهاب می‌گردد.
از طرفی کشیده شدن عضلات شکمی باعث ضعف این عضلات شده و بنابراین نیروی بیشتری به اعصاب کمری وارد می‌کند. در واقع عضلات شکمی کشیده می‌شوند تا اجازۀ بزرگ شدن رحم را بدهند. با کشیده شدن عضلات توانایی آنها در حفظ پوسچر طبیعی بدن کاهش پیدا کرده و به تدریج خسته می‌شوند. بنابراین فقرات کمری باید جور عضلات را نیز در تحمل وزن بدن بکشند. پس این نیز منجر به کمردرد بارداری خواهد شد.
علل هورمونی
اکثر خانم‌ها در سه ماهۀ اول بارداری اولین کمردرد بارداری را تجربه می‌کنند. در این دوران تغییرات مکانیکی به اندازه‌ای اهمیت ندارند که نقش اصلی را در ایجاد درد ایفا کنند. به نظر می‌رسد که در اویل بارداری این تغییرات هورمونی است که باعث ایجاد التهاب و در نتیجه درد در ناحیه کمر می‌شود. میزان هورمون ریلکسین حدود 10 برابر در دوران بارداری افزایش پیدا می‌کند، که به نوبه خود باعث نرم شدن کلاژن و بنابراین شلی لیگامان‌ها می‌گردد. لیگامان‌های ساکروایلیاک که از مهمترین ساختارها در حفظ ثبات ناحیۀ لگن است نیز تحت تأثیر این هورمون خواهند بود. شلی این لیگامان‌ها ثبات لگن را کاهش داده و استرس وارده بر فقرات کمری – لگنی را بیشتر می‌کند.
علل مربوط به گردش خون
بزرگ شدن رحم ممکن است فشار زیادی بر روی سیاهرگ اصلی تحتانی (Inferior Vena Cava) اعمال کرده و کمردرد بارداری شدیدی ایجاد کند، مخصوصاً زمانی که مادر دراز کشیده باشد. درد به اندازه‌ای ممکن است شدید باشد که موجب بیدار شدن فرد از خواب شود. به عبارتی افزایش حجم مایع، همراه با فشار ایجاد شده از بزرگ شدن جنین احتقان وریدی ایجاد کرده؛ و به دنبال آن هایپوکسی و درد در کمر و لگن اتفاق می‌افتد.
علل سایکوسوشیال (روانی- اجتماعی)
فاکتورهای سایکوسوشیال نیز ممکن است باعث افزایش درد شوند. مواردی همچون ترس از درد، افسردگی و شدت درد در تشدید درد اثر دارند. وحشت از درد مخصوصاً در سه ماهه سوم نقش مهمتری در تشدید کمردرد بارداری ایفا می‌کند.
لازم به ذکر است مدل بیوسایکوسوشیال از جدیدترین روش‌ها در ارزیابی و درمان دردهای مزمن میباشد که به طور مفصل در مورد آن در سایت تخصصی فیزیوتراپی باتیس صحبت خواهیم کرد. باید یادآور شویم که این کلینیک به شکل تخصصی در درمان انواع کمردردها، دردهای مزمن ستون فقرات و کمردرد بارداری شدید فعالیت دارد.
ریسک فاکتورها
تعدادی از فاکتورها می‌توانند در توسعه کمردرد بارداری نقش داشته باشند. مواردی چون کار زیاد، سابقه کمردرد قبل از بارداری و همچنین سابقه‌ای از کمردرد در بارداری‌های قبلی از مهمترین فاکتورهایی هستند که می‌تواند توسعه کمردرد را پیش‌بینی کند.
ریسک فاکتورها
۱. سابقه کمردرد.
۲. سقط‌های متعدد.
۳. مصرف سیگار.
۴. درد در بارداری قبلی.
۵. تعداد حاملگی.
۶. سابقه هایپر موبیلیتی.
۷. دوره‌های قاعدگی.
۸. افزایش فشار کاری فیزیکی.
۹. توده بدنی بالا.
۱۰. انجام ندادن ورزش/ زندگی بی‌تحرک.
۱۱. وحشت از درد.
هیچ دیدگاهی ثبت نشده